جایگاه مدیریت منابع آب در توسعۀ کشاورزی (مطالعۀ موردی: دشت تبریز)

آب از ارزشمندترین منابع طبیعی است که در بخش­های مختلف استفاده می شود و به منزلۀ یکی از نهاده های اصلی تولید محصولات کشاورزی، جایگاه خاصی در توسعۀ پایدار کشاورزی دارد. در حال حاضر، مصارف آب به طور حقیقی بیشتر از منابع عرضۀ آن است و بیشترین میزان آب مصرفی نیز در بخش کشاورزی است. بنابراین هر گونه تغییر و بهبود در مدیریت آب، بر توسعۀ کشاورزی تأثیر خواهد گذاشت. چگونگی ارتباط بین مدیریت منابع آب و توسعۀ کشاورزی از اهمیت خاصی برخوردار است. این تحقیق به جایگاه مدیریت منابع آب در توسعۀ کشاورزی اختصاص دارد. به منظور اجتناب از کلی نگری و نیز دستیابی به نتایج دقیق و کاربردی، دشت تبریز که یکی از مناطق مهم کشاورزی استان آذربایجان­ شرقی است، برای بررسی انتخاب شد. همچنین برای بررسی سهم و جایگاه مدیریت منابع آب در توسعۀ کشاورزی از تحلیل همبستگی کانونی استفاده شد. به این منظور، ابتدا شاخص های توسعۀ کشاورزی و مدیریت آب شناسایی شدند. در مرحلۀ بعد برای کاهش شاخص­ها به تعداد کمتری از سازه­های زیربنایی و شاخص­های مؤثر از تحلیل عاملی استفاده شد و عامل­های حاصل از این طریق به منزلۀ ورودی در تحلیل همبستگی­ کانونی به ­کار گرفته شد. نتایج نشان داد که 35/32 درصد از واریانس مجموعه شاخص­های مدیریت آب با سه متغیر کانونی توسعۀ کشاورزی تبیین می­شود. همچنین سه متغیر کانونی مدیریت آب کشاورزی قادر به بیان 32/43 درصد از واریانس مجموعه شاخص­های توسعۀ کشاورزی هستند. نتایج نشان می دهد، هر چند بین مدیریت آب و توسعۀ کشاورزی ارتباطی دوطرفه وجود دارد، با توجه به اهمیت منابع آب در توسعۀ کشاورزی لازم است در برنامه­ریزی­های توسعه، شاخص­های استفادۀ پایدار از منابع آب جدی گرفته شود.